Tên Việt Nam:CÂY DẦU – DẦU CON RÁI (DẦU NƯỚC)
Tên khoa học: Dipterocarpus alatus
Họ: Dipterocarpaceae
I. Đặc điểm hình thái cây dầu
– Cây gỗ lớn, cao 40 – 50 m, đường kính 70 – 80 cm, thân thẳng, tròn, vỏ màu xám nâu bong thành những mảnh nhỏ, cành non, cuống và mặt dưới lá phủ lông hình sao.
– Lá đơn mọc cách, hình trứng hay trái xoan thuôn.
II. Phân bố địa lý cây dầu
– Cây phân bố rộng rãi ở Đông Nam Á. Rất phổ biến ở Đông Nam Bộ, Lào, Campuchia.
– Cây ưa sáng nhưng trong 2 năm đầu cần được che bóng, mọc tốt trên đất feralit vàng đỏ phát triển trên đá phiến thạch sét, phiến thạch mica, có thể trồng được ở cả vùng khô hạn.
III. Giá trị kinh tế cây dầu
– Gỗ màu nâu đỏ nhạt, thớ thô, bền, nếu để ra ngoài mưa nắng sẽ mau hỏng, dễ gia công, dùng trong xây dựng, đóng đồ thông thường.
– Dầu từ thân là nguyên liệu tốt cho ngành sơn, vecni.
– Là cây trồng làm cảnh quan trong công viên, cây lục hóa đường phố.
IV. Một số thông số kỹ thuật cây dầu
– Nơi thu hái: Đồng Nai.
– Thu hái giống: Hạt giống trên những cây mẹ từ 15 tuổi trở lên. Cây mẹ được chọn phải có hình dáng đẹp, thân thẳng, tán lá đều, không sâu bệnh, cụt ngọn, cây có sức sinh trưởng khá, chỉ thu hái những quả đã chín. Dấu hiệu nhận biết quả đã chín: Vỏ quả bắt đầu chuyển sang màu nâu, hoặc cánh quả màu nâu đỏ, hạt màu xanh xám hay vàng nhạt.
Quả sau khi thu hái về được phân loại và tách bỏ cánh.
– Phương thức bảo quản:
+ Điều kiện môi trường: Trộn hạt với cát ẩm (độ ẩm của cát 20%), tỷ lệ 1 hạt + 2 cát ẩm, xếp thành luống cao 30 cm, trên phủ một lớp cát dày 3 cm, hàng ngày phải đảo và phun nước bổ sung để duy trì đủ độ ẩm cho hạt. Kiểu bảo quản này chỉ duy trì sức sống của hạt trong 10 – 15 ngày.
+ Bảo quản trong túi PE, ở nhiệt độ thấp 5 – 10oC, độ ẩm hạt đưa vào bảo quản 32 – 34%.Phương thức này có thể duy trì sức sống của hạt được 4 tháng
– Trọng lượng 1.000 hạt: Khoảng 2.700 g.
– Số hạt/1 kg: Khoảng 370 hạt.
V. Kỹ thuật gieo ươm
V.1Làm đất gieo
Chọn đất cát pha nhẹ, mịn, kích thước hạt dưới 2 mm, mặt luống rộng 1m, gờ luống cao 15 – 20 cm, chân luống rộng 1,2m. Sau khi phẳng mặt luống, tưới nước cho đất đủ ẩm để gieo hạt. Khử trùng đất trước khi gieo hạt 1 ngày bằng Benlat (6g Benlat hòa tan trong 10 lít nước phun đều cho 100 m2) hoặc Captan (4 thìa Captan hòa trong 5 lít nước) để phun lên đất.
V.2 Xử lý hạt giống
Hạt giống trước khi gieo được ngâm trong thuốc tím (KMnO4) nồng độ 0,05% trong 10 phút, sau đó vớt ra rửa sạch rồi ngâm hạt trong nước thông thường từ 6 – 8 giờ. Hạt ngâm nước xong được vớt ra và đem gieo trên luống đã được chuẩn bị sẵn.
V.3 Gieo hạt
Rải đều hạt trên luống gieo, gieo xong phủ một lớp đất mịn vừa lắp kín hạt, dùng rơm (hoặc cỏ khô, lá khô) đã qua khử trùng bằng nước vôi trong để che phủ mặt luống. Hằng ngày tưới nước đều (sáng sớm và chiều tối), đủ ẩm. Sau 8 – 10 ngày hạt bắt đầu nẩy mầm, chọn hạt tốt và cấy vào bầu.
V.4 Chuẩn bị bầu đất
Dùng túi bầu PE 11 x 20 cm đựng hỗn hợp ruột bầu. Thành phần ruột bầu gồm 80% đất tầng AB + 20% phân hữư cơ đã hoai (phân chuồng, phân xanh, phân rác). Đất làm ruột bầu được đập nhỏ, sàng qua lưới 0,5 – 0,7 cm, trộn đều với phân và tiến hành đóng bầu. Bầu đất đóng xong được xếp đứng, thẳng hàng theo từng luống có chiều rộng khoảng 1,0 m, chiều dài tùy ý, khoảng cách giữa 2 luống là 0,4 m.
V.5 Cấy cây và chăm sóc cây con
Trước khi cấy cây phải tưới nước đẫm luống bầu trước đó 1 ngày, dùng que to hơn đầu đũa tạo một lỗ giữa bầu sâu 1 – 1,5 cm rồi gieo mỗi bầu một hạt, hạt đầu được để nằm ngang, phần trắng rễ được đặt xuống dưới lỗ và phủ một lớp đất mịn vừa lắp kín hạt, dùng rơm (hoặc cỏ khô, lá khô) đã qua khử trùng bằng nước vôi trong để che phủ mặt luống, bên trên dùng dàn lưới đen che bóng 50% ánh sáng tự nhiên. Hàng ngày tưới nước đủ ẩm vào sáng sớm và chiều tối. Sau 5 – 7 ngày cây con mọc đề thì bỏ lớp vật liệu che phủ, bầu nào có cây chết phải trồng dặm ngay.
Cây con trong giai đoạn vườn ươm có sự cạnh tranh mạnh mẽ về không gian dinh dưỡng (đặc biệt là nhu cầu ánh sáng) hoặc do nhiều lý do khác, những cây không có khả năng cạnh tranh sẽ sinh trưởng kém vì vậy cần bố trí cây con một cách hợp lý. Khi cây con đạt chiều cao 10 – 15 cm thì tiến hành đảo bầu nhằm tránh trường hợp rễ cây phát triển xuyên qua túi bầu, xếp các cây có cùng chiều cao với nhau để tiếp tục chăm sóc hoặc bón thúc. Cần bón thúc cho những cây có sức sinh trưởng kém bằng phân Urê hoặc Sunfát đạm với liều lượng là 0,25 gram hoặc NPK 16-16-8 pha loãng 1%, sau khi bón thúc phải tưới lại bằng nước.
Trước khi xuất vườn từ 2 – 4 tuần, ngừng hẳn việc tưới phân, giảm lượng nước tưới để hãm cây nhằm giúp cây con cứng cáp, làm quen dần với điều kiện khó khăn khi đem trồng rừng.
Thời gian nuôi cây trong vườn ươm từ 8 tháng – 1 năm, cây có chiều cao tối thiểu 30 cm, đường kính cổ rễ 5 – 7 mm thì có thể đem xuất vườn.
V.6 Phòng trừ sâu bệnh
Cây con ở giai đoạn vườn ươm phải được thường xuyên chăm sóc, làm sạch cỏ để tránh sâu, bệnh gây hại. Để ngăn ngừa nấm hại, dùng Boocđo nồng độ 1% phun đều lên trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m2, 2 tuần/1 lần.
Khi phát hiện nấm bệnh thì tưới dung dịch Boocđo 1% hay COC 85 liều lượng 25 gram/1 – 2 bình 8 lít, phun sương đều trên mặt lá với liều lượng phun 1 lít/4m2, 10 – 15 ngày phun 1 lần, liên tục 2 – 3 lần liền. Nếu sâu ăn lá hoặc một số côn trùng khác có thể dùng Bassa 50ND pha 1/400 – 1/600 hoặc dùng Methyl parathion 0,1% để phun. Nên phun thuốc vào buổi chiều. Sau khi phun thuốc 2 – 3 tiếng thì tưới lại bằng nước sạch.
